Motyl w locie niosący płonącą pochodnię. Motyw motyla niosącego w locie różnego rodzaju przedmioty jest szczególnie popularny w gliptyce rzymskiej w I w. p.n.e. oraz I w. n.e. i najczęściej grawerowano go w ametyście. W sztuce rzymskiej motyl symbolizował duszę (łac. ‘psyche’) lub kruchość życia. Czasami jednak występuje w konfiguracjach, które są dla nas trudne do odczytania, jak na przykład na aureusie Marcusa Durmiusa wybitym w 19 r. p.n.e. dla cesarza Augusta, gdzie krab trzyma w szponach motyla. Jednak na niniejszym intaglio, chociaż odwrócona pochodnia może z jednej strony rzeczywiście symbolizować kruchość życia, poprzez możliwość łatwego spalenia się owada, to z drugiej strony może być nawiązaniem do mitologicznej historii miłosnej Kupidyna i Psyche. Kupidyn jest często przedstawiany na gemmach w akcie torturowania Psyche ukazanej pod postacią motyla przez trzymanie jej nad płonącą pochodnią. W daktyliotece Muzeum Narodowego w Krakowie jest kilka egzemplarzy obrazujących ten akt. Niewielkich rozmiarów ametysty o soczewkowatym kształcie, w przekroju podobne do prezentowanego intaglio, były często montowane w złotych pierścieniach o stosunkowo małej szynie, mających niewielką kargę. Znaleziska tego typu biżuterii pochodzą m.in. z Pompejów i są datowane na 2. poł. I w. p.n.e. oraz I w. n.e. Technika grawerunku wskazuje na wczesny horyzont tego datowania.

Paweł Gołyźniak