Portal z otwartymi zasobami kultury i nauki
Szczegóły obiektu
Spodek z widokiem manufaktury w Korcu
Położony na Wołyniu niewielki Korzec na zawsze zapisał się w historii naszej ceramiki jako pierwsza polska manufaktura porcelany. W 1783 roku książę Józef Klemens Czartoryski (1740–1810), polityk i dyplomata, właściciel tutejszych dóbr, założył „fabrykę farfurową”. Jej dyrektorem został przybyły z Warszawy Franciszek Mezer. Produkcję rozpoczęto od wyrobu fajansów, a w 1790 roku udało się otrzymać porcelanę. Pierwsze przykłady polskiej porcelany zostały wysłane królowi, który docenił znaczenie wynalazku, a wysiłki Mezera uhonorował przesłaniem mu listu z osobistym podziękowaniem. Wkrótce sejm przyznał ceramikowi polski indygenat.
Do najwcześniejszych wyrobów porcelanowych zaliczany jest spodek z malowanym widokiem koreckiej manufaktury, przechowywany w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. Na datowanym na około 1793 rok naczynku – w nieco schematyczny, choć nie pozbawiony wdzięku sposób – przedstawiony został budynek manufaktury wraz z rozległym otoczeniem. Szczegóły planu podpisano kolejnymi literami alfabetu, zaś w górnej części spodka złotą farbką napisana została legenda w języku francuskim, objaśniająca poszczególne elementy planu. Warto dodać, że w skład fabrycznego kompleksu wchodziła także pasieka – jako jedyna podpisana po polsku.
Produkowane w pierwszym okresie istnienia wytwórni naczynia i serwisy często dekorowano bukietami kwiatów, wśród których centralne miejsce zajmowała róża, a niekiedy tulipan. Spotykane są także przedstawienia ptaków, fantastyczne pejzaże oraz monogramy. Ten najwcześniejszy okres istnienia wytwórni zakończył pożar, który wybuchł w 1796 roku i strawił zarówno samą fabrykę, jak i magazyny z gotowymi wyrobami i modelami. Nieco wcześniej Franciszek Mezer opuścił Korzec; do połowy 1804 roku dyrektorem był jego brat, Michał. Kolejny okres w istnieniu wytwórni zapoczątkowało objęcie kierownictwa przez Francuza Mérauda (do 1807 roku). Manufaktura została zmodernizowana, porcelana charakteryzowała się wysoką jakością, naczynia miały dobre kształty, a dekoracje o nasyconych barwach były pewnie malowane przez koreckich dekoratorów. Chętnie, lecz z umiarem stosowano złocenia, dzięki czemu porcelana z Korca oceniana jest jako wyjątkowo elegancka. Ten styl kontynuował i rozwijał następca Mérauda – Petion, kolejny Francuz na stanowisku dyrektora, związany z wytwórnią do około 1828 roku. Pod koniec lat 20. XIX wieku jakość produkowanej porcelany uległa jednak wyraźnemu pogorszeniu, ostatecznie wytwórnia została zlikwidowana w 1832 roku.
Bożena Kostuch
Bożena KostuchLegenda opisująca szczegóły planu w języku francuskim.
ryty napis: Korzec