Z okresem świąt Bożego Narodzenia związany jest, zanikający już, zwyczaj kolędowania. Wywodzi się on ze starożytnej tradycji festum Calendarum, uroczystego obchodzenia Nowego Roku, kiedy to bawiono się, puszczano w niepamięć urazy, składano życzenia i obdarowywano prezentami. W chrześcijańskiej Europie, a szczególnie we wschodniej Słowiańszczyźnie, związał się on z datą 24 grudnia jako święto Kolady. Słowo „kolada” znaczyło podarunek i było zniekształconą formą łacińskiego określenia calendae, którym w rzymskim kalendarzu nazywano pierwszy dzień miesiąca. W Wigilię Bożego Narodzenia młodzież chodziła od domu do domu, śpiewając pastorałki, życząc gospodarzom zdrowia i urodzaju, w zamian za co otrzymywała koladę (kolędę) w postaci jedzenia i niewielkich datków pieniężnych. Zbierał ją jeden z kolędników, wrzucając do dużego worka z okrzykiem: „Hop! Kolada!”. Z czasem zwyczaj kolędowania objął okres między Bożym Narodzeniem a świętem Trzech Króli i przybrał misteryjną formę. Kolędnicy, często przebrani, chodzili z szopką i z gwiazdą, śpiewając i odgrywając scenki związane z historią Narodzenia Chrystusa.

W obrazie Hofmana widzimy grupę kolędników – chłopców i dziewcząt w różnym wieku – przemierzających zaśnieżone pustkowie. Niektórzy mają łapcie na gołych nogach, co wskazuje, że pochodzą z biednych, wiejskich rodzin. Jeden z nich trzyma bałałajkę, a drugi – w fantazyjnym kapeluszu – wielki worek, do którego zbiera kolędę.

Wacława Milewska

(l.d.) Wlastimil Hofmann Paryż 1920