Zdjęcie Czesława Olszewskiego z 30. lat XX stulecia prezentuje sylwetę ratusza od strony frontalnej, ujętego w obrys arkady nadającej kompozycji fotograficznej układ ramowy.

Pierwsza faza budowy ratusza zamojskiego rozpoczęła się w 1591 r. Obiekt ten wzorem kamienic znajdujących się przy rynku też otrzymał arkadowe podcienia. Wyróżniał się natomiast od reszty budowli smukłą wieżą. Jej mury jednak zaczęły się „rysować” w pierwszych latach XVII w., skutkiem tego narożniki wieży ratuszowej u podstawy wzmocniono skarpami. Gruntowną przebudowę i nadbudowę siedziby urzędów miejskich przeprowadzono w latach 1639-1651 pod kierunkiem Jana Jaroszewicza i Jana Wolffa. Ukształtowana wtedy szata architektoniczna reprezentuje styl przejściowy renesansowo-barokowy, zwany manierystycznym. W 1758 r. do ratusza dobudowano niewielki odwach. W dobie neoklasycyzmu w latach 1767-1770 wejście główne do ratusza poprzedzono wachlarzowatymi schodami dwubiegowymi usytuowanymi na ściance przeprutej piętrzącymi się arkadkami. Wtedy też wymieniono na szczycie wieży barokizujący hełm.

W otoczeniu ratusza znajdowały się jatki drewniane. Po ich wyburzeniu w latach 1823-1825 wzniesiono przy ratuszu gmach więzienny według projektu Jana Mallet-Malletskiego. Sam ratusz zaś służył głównie celom wojskowym i szpitalnym. Ponownie stał się siedzibą Rady Miejskiej w 1866 r. Generalnie w XIX stuleciu architektura zabytku doznała uszczerbku, do czego przyczyniło się m.in. zamurowanie podcieni i zredukowanie dekoracji w attyce. Po odzyskanie niepodległości w 20. latach XX w. zrekonstruowano brakujące detale w elewacjach zabytku widocznego na zdjęciu, który zasadniczo nie ucierpiał podczas działań II wojny światowej.

Rafał Róg