1950

Pensjonariusze na siłowni, dzieci przy umywalce.

Wojskowa Agencja Fotograficzna

3/39/0

1945-1991

wojsko i organizacje paramilitarne

Wojskowa Agencja Fotograficzna (WAF) powstała 1 lipca 1947 r. w wyniku przekształcenia Wytwórni Filmowej Wojska Polskiego (wcześniej: Czołówka Filmowa Wojska Polskiego, a potem: Agencja Fotograficzna P.P. Film Polski ). Od początku istnienia agencji do jej podstawowych zadań należało zapewnienie „stałej informacji fotograficznej z życia Wojska Polskiego”. Na potrzeby wydawnictw i prasy – nie tylko wojskowej, choć tematyka militarna była wiodąca – przygotowywała również serwisy dokumentujące cywilne wydarzenia bieżące: polskie życie polityczne, krajową gospodarkę, kulturę [R. Burzyński, Fotografia w prasie i książce, Warszawa 1958, s. 31]. Ponadto możliwe było złożenie zamówienia na przygotowanie dokumentacji zdjęciowej ze wskazanego wydarzenia. W WAF prowadzono też archiwum fotograficzne z okresu walk odrodzonego Wojska Polskiego. Siedzibę agencji ulokowano w Warszawie, przy ulicy Krakowskie Przedmieście 11 [W. Żdżarski, Historia fotografii warszawskiej, Warszawa 1974, s. 336]. WAF nie tylko na bieżąco przygotowywała serwisy fotograficzne, ale wraz z częścią fotoreporterów przejęła do 1949 r. większość negatywów i pozytywów Filmu Polskiego korespondujących z obszarem jej zainteresowań. Agencja wojskowa była w tamtym czasie jedyną państwową agencją fotograficzną oferującą tak szeroki zakres dokumentowanej na zdjęciach tematyki [W. Żdżarski, Historia fotografii warszawskiej, Warszawa 1974, s. 336]. W 1953 r. w wyniku przekształceń organizacyjnych przeprowadzonych przez Ministerstwo Obrony Narodowej (MON) WAF weszła w skład przedsiębiorstwa Czasopisma Wojskowe [Od 1982 r. przedsiębiorstwo występowało pod nazwą Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe” (Archiwum Ministerstwa Obrony Narodowej, Zarząd Wydawnictw Drukarń i Zaopatrzenia, sygn. AMON 100/91/12, Wniosek o dokonanie zmian w rejestrze w piśmie do Sądu Rejonowego Warszawy-Pragi I Wydz. Cywilny z dn. 3 stycznia 1982 r.)] – organu powołanego w tym samym roku zarządzeniem MON [Archiwum Ministerstwa Obrony Narodowej, Zarząd Wydawnictw Drukarń i Zaopatrzenia, sygn. AMON 100/91/12, Ogólna organizacja przedsiębiorstwa „Czasopisma Wojskowe” (opracowane dn. 1.10.1966 r.), par. 1: Zarządzenie Ministra Obrony Narodowej nr 012/MON z dn. 20 kwietnia 1953 r. Jednostką nadrzędną Czasopism Wojskowych był Zarząd Wydawnictw, Drukarń i Zaopatrzenia GZP]. W tym czasie redakcja WAF zaczęła wydawać codzienny foto serwis prasowy o tematyce wojskowej, który od 1967 r. – już po nawiązaniu stałej współpracy z CAF – został poszerzony o tematykę ogólnokrajową i zagraniczną [W. Żdżarski, dz. cyt., s. 338]. W 1961 r. WAF przeszła reorganizację. Jako specjalna wojskowa komórka propagandy wizualnej otrzymała status redakcji. Agencja, będąca jednostką o zdecydowanie polityczno-propagandowym zakresie działania, została podporządkowana Szefowi Zarządu Propagandy Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego. Jako priorytetowe zadanie agencji wskazano realizację aktualnych serwisów fotograficznych na potrzeby gazety codziennej Wojska Polskiego „Żołnierz Wolności” oraz całej prasy wojskowej [Archiwum Ministerstwa Obrony Narodowej, Zarząd Wydawnictw i Drukarń, sygn. AMON 344/92/24, Zarządzenie Szefa Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego nr 50/Polit. z dn. 29 sierpnia 1961 r. w sprawie polepszenia działalności WAF]. Powołano radę redakcyjną agencji. Składała się ona z przedstawicieli Zarządu Propagandy GZP, Zarządu Oświaty i Kultury GZP, redakcji gazety codziennej Wojska Polskiego „Żołnierz Wolności”, redakcji ilustrowanego magazynu „Głos Żołnierza”, redakcji tygodnika Wojsk Lotniczych i OPL OK „Wiraże” oraz kierownika Wojskowej Agencji Fotograficznej. Rada redakcyjna na podstawie planów pracy poszczególnych zarządów GZP, programu szkolenia bojowego wojsk, planów pracy i zamierzeń redakcji pism wojskowych miała ustalać „główne kierunki polityczno-wizualnego zabezpieczenia tych zadań przez Wojskową Agencję Fotograficzną”. Ponadto wskazano konieczność ocenzurowania wszystkich materiałów dotychczas nieobjętych kontrolą. W związku z uruchomieniem produkcji tajnej nakazano określenie zasad regulujących proces produkcji i obieg właściwych materiałów szkoleniowych oraz poddawanie okresowym kontrolom procesu produkcji i obiegu. Do zadań kierownika WAF miało należeć ustalenie (w porozumieniu z Zarządem I Sztabu Generalnego Oddziałem Cenzury Wojskowej Sztabu Generalnego i Szefostwem Wojskowej Służby Wewnętrznej) możliwości ograniczenia osobom niepowołanym dostępu do określonych materiałów jawnych i przedsięwzięcie odpowiednich środków udaremniających próby tworzenia zestawień o siłach zbrojnych na podstawie materiałów fotograficznych WAF. Według regulaminu pracy WAF zadania agencji obejmowały: obsługę czasopism i wydawnictw wojskowych oraz prasy cywilnej w zakresie wykonywania zdjęć o wysokim poziomie artystycznym, dokumentujących różne dziedziny życia społeczno-politycznego oraz szkolenia wojskowe; realizację wszelkich prac w zakresie fotografiki na zlecenie instytucji wojskowych, paramilitarnych i cywilnych; wykonywanie foto serwisów według uprzednio zleconej tematyki, a w późniejszym okresie działalności produkowanie przezroczy o tematyce propagandowo-politycznej, kulturalnej, historycznej i szkoleniowo-instruktażowej. Wśród fotoreporterów pracujących w WAF w początkowym okresie działania agencji oprócz jej organizatora - Jana Mierzanowskiego - znaleźli się Bernard Koszewski i Andrzej Millak oraz Kasimierz Seko, Janusz Uklejewski, Władysław Zakrzewski. W następnych latach do zespołu dołączyli m.in.: Zbigniew Chmurzyński, J. Chodkiewicz, Józef Fil, Henryk Grzęda, Stanisław Iwan, T. Koszyński, Alfred Kuciński, Antoni Łuszczewski, Franciszek Morawski, W. Nieżywiński, Stanisław Pręgowski, Ireneusz Sobieszczuk, W. Zawadzki, Po likwidacji WAF archiwum fotograficzne trafiło do Domu Wydawniczego „Bellona”, następnie w 1998 r. zostało przejęte przez Centralne Archiwum Wojskowe. W 1999 r. na wniosek Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych materiały przekazano do ówczesnego Archiwum Dokumentacji Mechanicznej [J. Boniecki, Archiwum Dokumentacji Mechanicznej. Przewodnik po zasobie fotografii, 1840-2004, Warszawa 2005, s. 115], obecnie Narodowe Archiwum Cyfrowe.

W zespole znajdują się głównie negatywy czarno-białe na błonie w formatach: 60x60 mm, 60x90 mm, 24x36 mm. Fotografie dokumentują w szczególności wydarzenie z obszaru wojskowości, są również serwisy o tematyce cywilnej - wydarzenia bieżące: polskie życie polityczne, gospodarka i kultura.

Zespół nie jest opracowany.

Archiwa Państwowe

20884336

4090303

F — dokumentacja fotograficzna

F — dokumentacja fotograficzna