1895

łaciński

Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Gaci

56/1638/0

1890-1899

Księgi metrykalne tworzone w zaborze austriackim, do którego należały ziemie ówczesnego Podkarpacia, zostały objęte reformami galicyjskiej statystyki demograficznej. Pierwsza z nich miała miejsce w 1776 roku kiedy to wprowadzono jednolity tabelaryczny formularz dla wpisów metrykalnych prowadzonych przez urzędy parafialne każdego wyznania. Reforma ta nie przyniosła oczekiwanych skutków, gdyż duża część duchowieństwa nie została do niej przygotowana lub też dostatecznie dobrze poinformowana. Kolejna reforma miała miejsce w 1784 roku, kiedy to metrykom nadano rangę dokumentów stanu cywilnego, a prowadzący je duchowni stali się urzędnikami państwowymi. Wprowadzono wówczas formularz metrykalny, który nie uległ przez wiele lat zmianie i był stosowany również w okresie II Rzeczypospolitej. Urzędnicy państwowi, czyli księża je prowadzący otrzymali wzory ksiąg urodzeń, ślubów i zgonów wraz z instrukcją do ich wypełniania. I tak w księdze urodzeń wyróżniamy w kolejnych rubrykach: numer kolejny wpisu; rok urodzenia; miesiąc; dzień narodzin; dzień chrztu; numer domu; imię urodzonego; wyznanie – katolickie lub inne; płeć; adnotacje o narodzinach z prawego czy też nieprawego łoża; dane dotyczące rodziców, najpierw ojca następnie matki z wymienieniem imienia, rodziców, zawodu; informacje o rodzicach chrzestnych – imię i nazwisko oraz zawód. Księga zgonów zbudowana była w podobny sposób z zaznaczeniem dnia zgonu i dnia pochówku, jak i liczby przeżytych lat. Księga ślubów prócz podstawowych wiadomości ogólnodostępnych podaje informację o tym, czy ślub był zawarty przez wdowców, czy też kawalera/pannę, a także wiek w jakim byli partnerzy zawierając go, oraz informacje o świadkach – imiona i nazwiska, zawód. W 1786 roku miała miejsce reforma kancelarii kościelnych przeprowadzona na wniosek Gubernium austriackiego. Od 01.09.1787 r. zaczęła obowiązywać nowa instrukcja kancelaryjna z załączonym do niej wykazem akt. Wyróżniła ona 21 serii/grup rzeczowych, z których jedną stanowiły księgi metrykalne. Na podstawie tej zmiany proboszczowie musieli sporządzać kopie ksiąg metrykalnych i przekazywać je do archiwum konsystorskiego. Nie było to jednak powszechnie realizowane. Dlatego w latach 30. XIX wieku w przemyskim konsystorzu biskupim zorganizowano akcję przepisywania metryk parafialnych. Dekret C.K. Gubernium z 01.08.1835 roku oraz idące w ślad za nim zarządzenie greckokatolickiego konsystorza biskupiego w Przemyślu z 20.08.1835 r. dały do tego podstawę. Stworzono wówczas szczegółowe wskazówki dotyczące sposobu przepisywania akt w porządku chronologicznym. Nad księżmi przepisującymi akta notarialne czuwali urzędnicy dekanatów. Miały być one po przepisaniu poświadczone pieczęcią i podpisem urzędnika kościelnego, a następnie przekazane do urzędów dekanalnych, skąd wysyłane były do konsystorza biskupiego. Księgi metrykalne przechowywane obecnie w Archiwum Państwowym w Przemyślu to niemal wyłącznie kopie sporządzone dla greckokatolickiego konsystorza przemyskiego. Akta wyznania rzymskokatolickiego zgromadzone są głównie w Archiwum Archidiecezjalnym przy łacińskiej Kurii Biskupiej w Przemyślu. W Archiwum Państwowym w Przemyślu rzymskokatolickie akta metrykalne znajdują się w zespołach: Parafie rzymskokatolickie byłego województwa rzeszowskiego – zbiór szczątków zespołów i Archidiecezja lwowska rzymskokatolicka. Znaczna część metryk powstałych w urzędach parafialnych została zniszczona, bądź zaginęła w czasie II wojny światowej. Pozostałe metryki trafiły do terenowych Urzędów Stanu Cywilnego. W myśl obowiązujących przepisów w latach 1973–1975 akta metrykalne nie mające 100 lat od momentu powstania (od 1873 roku do wybuchu II wojny światowej) Archiwum Państwowe rozdzieliło między Wydziały Spraw Wewnętrznych przy Prezydiach Powiatowych Rad Narodowych, te zaś kierowały akta do odpowiednich terytorialnie dla poszczególnych parafii Urzędów Stanu Cywilnego. Po upływie wymienionego okresu księgi te są zwracane do Archiwum Państwowego.

Księgi metrykalne urodzeń, ślubów i zgonów, 1890–1899, sygn. 1-10.

Archiwa Państwowe

18217653

13416513

A — dokumentacja aktowa

A — dokumentacja aktowa